Deel 21: Tibet 0622 - 0703, deel 1 uit 3

We hebben best wel een beetje tegen de hoogte waarop Tibet is gelegen opgekeken. Krijgen we last van hoogteziekte? In de Alpen of Pyreneëen waren we nog nooit boven de 3000 meter geweest. We hebben alle adviezen opgevolgd en de eerste dagen lopen we nog wat wiebelig door Lhasa op 3680 meter, met een beetje hoofdpijn aan het einde van de dag. De derde dag de Potala dertien verdiepingen trappen oplopen valt eigenlijk wel mee en de zesde dag hebben we zelfs op 5259 meter en een luchtdruk van 526 mbar ipv 1000mbar (dat betekent dat je nog maar de helft van de zuurstof binnenkrijgt) geen problemen. Prachtig hoe snel het lichaam zich aan die neiuwe omstandigheden aanpast.

We zullen Tibet in drie delen beschrijven.
1. Tibet enkele achtergronden
2. Lhasa
3. Onze vijf daagse rondreis

Tibet enkele achtergronden

Geografie
Tibet is iets kleiner dan Mongolië en bijna 3x zo groot als Frankrijk: 1,23 millioen vierkante kilometer. Het Tibetaanse Plateau is het meest geïsoleerde gebied van de wereld. De zuidgrens wordt over 2500 km gevormd door het Himalaya gebergte, in het westen grenst het aan het Karakoram gebergte en in het noorden aan de Kunlun en Altyn Tagh gebergtes. Aan de zuidgrens heeft Tibet 4 van de 10 hoogste bergen ter wereld. Verder is het gehele westelijke en noordelijke deel van het plateau heel geïsoleerd door de gemiddelde hoogte van meer dan 4000 meter en hele gebieden zijn zelfs boven de 5000 m. Dat gebied is zo groot als Europa. Dus Tibet mag met recht "het dak van de wereld" worden genoemd. Na 1950 bedekt Tibet maar een gedeelte van dit plateau; de rest is in de Chinese provincies Qinghai en Sichuan. Het huidige Tibet heeft als internationale grenzen, grenzen met India, Birma, Bhutan, en Nepal. In China grenst het aan de provincies Xinjiang, Qinghai, Sichuan en Yunnan.
Het Tibetaanse plateau is een zeebodem geweest en is door de botsing van het Indiaanse schol tegen Azië opgestuwd tot de huidige hoogte. Het schijnt nog steeds ca 10 cm per jaar te stijgen. Rondrijdend zie je veel bergen van leisteen met schuine lagen vanwege de opstuwing.
Op het Tibetaanse plateau ontspringen vier belangrijke rivieren nl. de Yellow River, de Yangtze, de Mekong en de Brahmaputtra. De Yellow River op de noordkant van het plateau duikt direct de provincie Sichuan in en loopt verder naar de Chinese Zee. De andere drie lopen Tibet uit in het uiterste zuidoosten van het plateau en komen daar vlak bij elkaar. Eerder schreven we reeds dat de Yangtze en de Mekong slechts 30 km uit elkaar lopen maar ook de Mekong en de Brahmaputtra zijn hier slecht 290 km van elkaar verwijderd.
Grappig deze drie grote rivieren die hier maar drie graden Oosterlengte uit elkaar liggen, tussen de 28 en 29 NB graad, te zien uitmonden op drie totaal verschillende plaatsen in de wereld. We hebben alle vier de boven stromen gezien; die van de Brahmaputtra was de grootste.

Geschiedenis
Waarschijnlijk is het Tibetaanse plateau bevolkt vanuit het noorden door stammen die heel sterk met de Mongoolse stammen verwant waren. Het is bekend dat in deze pre-Boeddhistische periode reeds koninkrijken bestonden met lange tradities: 27 opvolgingen en meer. Het geloof in die tijd was een aan het Shamanistische geloof in natuurgoden, ook wel “Bon Religion” genoemd. Ook regeerden de koningen in die tijd over slechts een klein deel van wat het huidige Tibet is.
De geschiedenis is daarna in drie belangrijke episodes op te splitsen, periodes waar de Tibetanen ook nu nog zeer trots zijn en die ze goed kennen.

Koning Songtsen Gampo 617-650 AD
Hij was de 33ste koning van zijn dynastie en zag het als zijn taak zijn land te verenigen. Hij vestigde zijn koninkrijk zeer agressief van Noord India tot China. Om de agressieve buurman tevreden te stemnmen cq te paaien boden de koning van Nepal en de keizer van China een dochter aan als bruid voor Songtsen Gampo. Hij huwde prinses Bhrikuti van Nepal in 632 en prinses Wencheng de dochter van de keizer Taizong van de Tang Dynastie van China in 641. Beide prinsessen brachten hun geloof in Boeddha en grote beelden van hem mee naar Lhasa. Prinses Bhrikutsi was de stichter van de Jokhang tempel (zoals de bordjes zeggen de top kathedraal van het Tibetaans Boeddhisme) en Prinses Wencheng stichten de Ramoche Tempel in Lhasa; beide zijn van de zevende eeuw.
Ook Koning Songtsen Gampo omarmde het Boeddhisme en verspreidde het door het gehele land. Bouwde vele tempels en kloosters. Het klooster Samye dat we de vijfde dag van onze rondreis bezoeken was het eerste klooster door hem gesticht.
Koning Songtsen Gampo is in Tibet bij iedereen bekend en staat bijna in ieder klooster en tempel. Hij is de trots van de Tibetanen, de Koning die een geheel Tibet heeft gesmeed.
Na zijn dood in 650 AD gingen zijn opvolgers door met de ingezette lijn en maakten het rijk sterker en sterker. Tibet was zo sterk dat het in 763 de toenmalige hoofdstad van China binnen viel en verwoestte. Dit is het huidige Xi’an, bekend van het terracotta leger uit de derde eeuw BC, prov hoofdstad van Shaanxi.
Kort daarna kwam de charismatische en flamboyante Padmasambhava op de troon en hij verspreidde het boeddhisme ook onder het gewone volk. Een beeltenis van hem is ook bijna in elke tempel in Tibet te vinden.
In 838 kwam de zwakke Langadarma op de troon. Hij viel terug op de "Bon Religion" geloof vernielde veel tempels en kloosters en Tibet viel uiteen in vele kleine principalities.
Het Boeddhisme heeft een revival gehad door de komst van de beroemde Indiaanse leermeester Atisha (982-1054) op uitnodiging van de koning van west Tibet.
De principalities leefden min of meer naast elkaar in harmonie en Tibet had weinig contact met de buiten wereld behalve op spiritueel gebied met India.
Tekenend is ook dat Tibet door Genghis Khan werd gevraagd zich aan de Mongolen te onderwerpen en daar gelijk mee instemde en zich geheel onder Mongoolse controle stelde in 1207.

Tsongkhapa 1357-1419 AD
Na de revival van het Boeddhisme in Tibet door bovengenoemde Atisha waren er verschillen scholen ontstaan zo ook de school Kadampa gesticht door Dromtönpa (982 -1054), discipel van de indiaanse meester Atisha. Deze school benadrukte discipline en filosofie, waarbij het leren van esoterische tantras gereserveerd bleven voor enkele elites.
Een andere school was de Kagyupa die meer de nadruk legde op het mediteren via yoga, ascetisch leefde en veel aandacht had voor poëzie. Deze stroming ging vele kanten op onder andere de school Karmapa die als eerste in de 13de eeuw het systeem van hiërarchische opvolging introduceerde door een lijn van incarnaties.
Tsongkhapa, geboren in Ta’er Si, 25 km zuidelijk van Xining, was een monnik en hervormer. Hij richttte de Gelugpa, "de Virtuous" school op. Ook wel "Yellow Hat" genoemd omdat volgelingen steeds een gele hoed dragen. Hij combineerde de gedachten van de twee bovengenoemde scholen.

Dus hij benadrukte de klooster discipline, de filosofie en het debat en reserveerde de tantras voor enkele elites als een sluitstuk van hun studies. Een van de basis teksten was de Lamrin, gecomponeerd door de lama Tsongkhapa zelf. Twee sterke volgelingen van lama Tsongkhapa werden de Dalai Lama en de Panchen Lama die via reïncarnatie steeds opgevolgd worden volgens het denken van de tweede school boven beschreven. Dus na de dood van de Dalai Lama wordt in het gebied gezocht dat door de Dalai Lama is aangegeven naar de opvolger van de overleden Dalai Lama. Men zegt dan niet : de Dalai Lama is gestorven of dood, maar: de Dalai Lama is tijdelijk afwezig. Op deze wijze is het stysteem van opvolging door Tsongkhapa ingesteld en tot de dag van vandaag wordt dit systeem gevolgd.

De huidige Dalai Lama is de 14de.
Evenals de Koning Songsten Gampo is Tsongkhapa in heel Tibet en Mongoliё bekend. Een beeltenis van hem wordt bijna overal gevonden.

De vijfde Dalai Lama, Lobsang Gyatso (1617 – 1682)
"De Grote Vijfde" zoals de vijfde Dalai Lama, Lobsang Gyatso, hier in Tibet wordt genoemd is de derde persoon die iedereen kent en vereert. Zijn graf, de Stupa in de Potala is de grootste van alle Stupa's.
Tibet was reeds jaren verwaarloosd door de Mongolen en "De Grote Vijfde" verenigde Tibet, met behulp van enkele stammen uit Mongoliё, opnieuw in 15 jaar tot een natie en bracht Tibet geheel onder Gelugpa heerschappij.Hij vestigde zijn gezag van Kham tot Kailash; dit was de eerste keer dat een religeus en politiek leider Tibet verenigde, religie en staatsmacht ineen.
Hij werd ook zo door Peking erkend. De Manchu keizer Shun Zhi nodigde in 1652 "De Grote Vijfde" uit naar Peking te komen en gaf hem de titel: "The All-Knowing Dalai Lama, the Holder of the Buddhist Religion in the Great West". China hoopte overigens dat hiermee de Tibetanen ook de grillige Mongolen in toom zou houden.
Verder nodigde hij verschillende leermeesters uit naar Tibet, vernieuwde en vergrootte de verschillende religieuze instituties en breidde de Potala in Lhasa uit tot de huidige omvang.
Hij vormde Tibet zoals het was, ruim 2 maal groter dan het huidige Tibet.

De periode 1950 tot nu
De periode na de overname van Tibet door China in 1950 kent verschillende fasen m.n. de laatste 10 à 15 jaar heeft China de gehele infrastructuur sterk verbeterd. Aanleg van wegen, scholen, telecommunicatie en als laatste de spoorlijn van Golmud naar Lhasa 1158 km over de Tibetaanse hoogvlakte werd in jul;i 2007 geopend. Beijing Lhasa is nu 46,5 uur met het spoor.
Tijdens de culture revolutie zijn evenals in China in Tibet ook veel kloosters en tempels verwoest.
In Lhasa overheerst in het straatbeeld de Han Chinees. Sommige zeggen dat Lhasa nu voor 70% uit Han Chinezen bestaat en voor slechts 30 % uit Tibetanen. Ook in andere steden als Shigatze of Tesethang is de Han Chinees duidelijk aanwezig.